İBB: Akıllı şehirler verisiz yönetilemez…

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nden yapılan açıklamada, 16 milyonluk nüfusa sahip kenti çağın gereklerine uygun biçimde yönetmek için büyük veri ve dijital altyapılara dayalı “akıllı şehir” modeli esas alındığı belirtilerek, “Veri bir akıllı şehrin sinir sistemi gibidir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi de bu vizyonla hareket ederek 16 milyonluk dev bir metropolü çağın gerekliliklerine uygun, veriye dayalı yöntemlerle yönetmektedir” denildi.

İBB’den yapılan açıklamada, kişisel verilerin güvenliği konusundaki iddialara yanıt verildi. Şehir yönetiminde veriye dayalı sistemlerin önemine dikkat çekilen açıklamada, trafik yönetiminden sağlık hizmetlerine, altyapıdan çevre planlamasına kadar pek çok alanda büyük verinin kullanıldığı belirtildi.

Açıklamada, “Veri bir akıllı şehrin sinir sistemi gibidir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi de bu vizyonla hareket ederek. 16 milyonluk dev bir metropolü çağın gerekliliklerine uygun, veriye dayalı yöntemlerle yönetmektedir” denildi.

Dünyanın önde gelen metropolleri, artık sadece fiziksel altyapı ile değil; dijital zeka ile yönetilmektedir. Bu anlayış, “akıllı şehir” kavramını doğurmuştur. Akıllı şehir; ulaşım, çevre, enerji, sağlık, güvenlik ve belediye hizmetlerinin veriye dayalı olarak planlandığı, yönetildiği ve optimize edildiği şehir modelidir.

Bu sistemlerde;

• Trafik akışı yönetimi gerçek zamanlı verilerle planlanır
• Atık toplama güzergahları veriyle planlanır
• Toplu taşıma saatleri anlık yoğunluğa göre optimize edilir
• Acil durumlara veri destekli müdahale yapılır
• Altyapı, kentsel planlama ve şehircilik modelleri veriye dayalı olarak gerçekleştirilir
• Sağlık hizmetleri, ihtiyaç kitleleri belirlenerek yerinde ve gerçek zamanlı sunulabilir
• Girişimcilik ekosistemi desteklenerek, şehir ekonomisine, ülke ekonomisine katkı sağlanır
• Açık veri politikaları ile katılımcı ve şeffaf yönetim sağlanır
• Sürdürülebilirlik sağlanır (yenilenebilir enerji kaynakları planlaması ve yeşil alanların artırılması, karbon emisyon ölçümleri ile karbon nötr olma çalışmaları vb.)
• Dijitalleşme ve teknoloji entegrasyonları ile kaynak israfı önlenir, verimlilik artışları sağlanır

Yani veri, bir akıllı şehrin sinir sistemi gibidir. Akıllı kent yönetimi, veriden bağımsız düşünülemez.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi de bu vizyonla hareket ederek, 16 milyonluk dev bir metropolü çağın gerekliliklerine uygun, veriye dayalı yöntemlerle yönetmektedir.

İBB Kişisel Verilere Gözü Gibi Bakıyor!

Son dönemde kamuoyunda, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik kişisel verilerin usulsüz işlendiği, üçüncü taraflarla paylaşıldığı yönünde bazı iddialar gündeme gelmiştir. Bu iddialar, kamuoyunda yanıltıcı algılara neden olmuştur.

İBB olarak, şeffaflık ilkemiz gereği bu iddialara açık ve net şekilde yanıt veriyor; 16 milyon İstanbullunun verisine hukuki, etik ve teknik sorumlulukla sahip çıktığımızı kamuoyunun bilgisine sunuyoruz.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), yaklaşık 92 bin çalışanı, 30 iştirak şirketi ve 2 bağlı kuruluşuyla Türkiye’nin en büyük kamu organizasyonlarından biridir. 16 milyon nüfuslu şehrimizde, İstanbullulara ve şehrimizi ziyaret eden misafirlerimize sunulan tüm belediye hizmetleri çok sayıda işlem (transaction) verisi üretmektedir. İBB, bu verilerin TCKN ve lokasyon bazında tekilleştirilmesi, gruplandırılması (kadın, erkek, genç, yaş almış,- isteğe bağlı olarak ise; özel nitelikli kişisel veri yani engelli, şehit yakını vb.) ve analiz edilmesiyle hizmetlerini daha verimli, hızlı ve etkin maliyetli sunmayı amaçlamaktadır. Bu analizler, tümüyle kamu yararını esas alan, gelişmiş veri analitiği teknikleriyle yürütülmektedir.

Büyük Veri Neden Kullanılıyor?

Dünyanın önde gelen şehirlerinde olduğu gibi İstanbul’da da büyük veri, akıllı şehir yönetimi için vazgeçilmezdir. İBB bu teknolojileri:

• Karar destek sistemlerini güçlendirmek ve çevikleştirmek
• Toplu ulaşımı ve trafiği gerçek zamanlı verilerle planlamak ve optimize etmek
• Kentsel planlamayı veriye dayalı yapmak
• Afet anlarında hızlı müdahale sağlamak
• Vatandaş memnuniyetini artırmak
• Enerji, su gibi sınırlı kaynaklarını daha verimli yönetmek amacıyla kullanmak
• Kaynak yönetimi ve sürdürülebilirliği sağlamak
• Sağlık ve sosyal hizmetleri gerçek ihtiyaç sahiplerine en uygun zamanlarda ve olabildiğince hızlı bir şekilde sunabilmek
• Adil, dürüst, şeffaf ve yaratıcı olabilmek

amaçlarıyla kullanmaktadır.

Bu uygulamalar, tıpkı bankacılık, sağlık, telekomünikasyon gibi veri yoğun özel sektör şirketlerinde olduğu gibi yüksek işlem hacmine sahip devletin birçok kamu hizmetlerinde de standart hale gelmiştir.

Veriye Dayalı Yönetim Süreci Nasıl Başladı?

İBB bünyesinde bu alandaki ilk çalışmalar 2017 yılında “Büyük Veri Yönetimi altyapısının oluşturulması ve 360 Vatandaş” adlı projeyle başladı. Bu dönemde donanım yatırımları yapıldı, projede görev alacak 13 kişilik ekip kuruldu ve Bahçeşehir Üniversitesi’nde yüksek lisans eğitimi almaları sağlandı.

Ekrem İmamoğlu’nun 2019 yerel seçimlerinde İBB Başkanı olmasının ardından “Vatandaş 360” projesi incelendi ve bazı sorunlar tespit edildi. Proje, bireylerin kişisel verilerini sosyal medya hesaplarıyla eşleştirme amacıyla kullanılabilecek bir planlama mantığı içeriyordu. Mahremiyet açısından risk taşıyan bu unsurlar nedeniyle “Vatandaş 360” projesi 2019’da tamamen durduruldu. İBB yönetimi, sadece Büyük Veri Platformu projesini sürdürmeye karar verdi, kamusal fayda odaklı, anonimleştirilmiş veriyle çalışan bir yapıya yöneldi.

2019 yılında verilerin toplanması, tekilleştirilmesi, gruplanması ve anlamlandırılması yetkinlikleriyle başlatılan Büyük Veri Platformu, belediyecilik hizmetlerinde önemli bir kaynak işlevi gördü. 2021 itibarıyla analitik modülünün de devreye alınmasıyla, karar destek sistemleri ve yapay zekâ uygulamaları sayesinde İstanbul’un belediyecilik hizmetleri yönetiminde stratejik bir karar-destek aracına dönüştü.

Kişisel Veriler Nasıl Korunuyor?

2019 yılından bu yana kullanılan Büyük Veri Platformu ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi; İBB kurumları ve iştirakleri arasındaki çeşitli uygulamalar ile sistemlerden elde ettiği verileri toplayıp, birleştirip İBB Veri Merkezi’nde toplayarak işlemektedir.

Tüm bunların yanı sıra İstanbul Büyükşehir Belediyesi bir kamu kurumu olmanın vermiş olduğu sorumlulukla topladığı tüm verileri, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) yani kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumaktadır. 

İBB, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) kapsamında vatandaşların verilerini korumak için kapsamlı önlemler almaktadır:

• Kişisel verilerin tespit edilmesi, etiketlenmesi, sınıflandırılması ve şifrelenmesi
• KVKK yazılımlarıyla veri güvenliğinin sağlanması
• Düzenli veri taramaları ve yasal saklama süresi dolan verilerin imhası
• Her yıl iki bağımsız kuruluşa “Penetration Test (Sızma Testi)” yaptırılması, sonuçların Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi’ne sunulması

VERBİS (Veri Sorumluları Sicil Bilgi Sistemi): KVKK kapsamında tüm kurumlar için yasal bir zorunluluk olan VERBİS kaydı, İBB tarafından 2021 yılında eksiksiz olarak tamamlandı. Bu sistem, İBB’nin hangi kişisel verileri, hangi amaçlarla işlediğini, veri güvenliği için aldığı önlemleri Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na resmi olarak bildirdiği bir kayıt sistemidir. VERBİS kaydının yapılması ve güncel tutulması, İBB’nin veri işleme faaliyetlerinde şeffaflık ve hesap verebilirlik adımlarında büyük önem arz etmektedir.

USTDA Hibesi ve Veri Güvenliği

Büyük verinin yönetiminde 2019 yılında başlatılan; veri derleme, tekilleştirme, gruplama ve anlamlandırma yetkinliklerine ek olarak pandemi sonrası özel araç kullanımının artacağı öngörülerek trafik yoğunluğunun tahmin edilmesi ve yönetilmesi için verilerin analiz edilmesi ihtiyacı doğdu.

Bu kapsamda “İstanbul Ulaşım ve Trafik Mükemmeliyet Merkezi Projesi” hayata geçirildi. İBB ile Amerika Birleşik Devletleri Ticaret ve Kalkınma Ajansı (USTDA) ile 5 milyon dolarlık hibe anlaşması imzalandı. Bu hibe, veri analitiği platformunun 3 yıllık lisans bedelini (yıllık 1.7 milyon dolar) karşılamaktadır. Hibe ile edinilen veri analitiği platformuyla dünyanın ve Türkiye’nin önde gelen kamu kurumları ve özel sektörde bulunan şirketler çalışmaktadır.

Aynı yıl, benzer hibeler Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na da sağlanmıştır.

Ayrıca alınan bu hibe ile ilgili 2022 yılında İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişleri tarafından bir inceleme başlamış hatta bu inceleme kapsamında yerinde Emniyet Siber Suçlarla Mücadele Birimi uzmanlarınca denetlemeler yapılmış ve takipsizlik kararı verilmiştir.

Kişisel veri satışı kesinlikle söz konusu değildir. Hibe ile elde edilen veri analitiği platformu lisansları İBB’nin kendi veri merkezindeki sunuculara kurulmuş olup, ürün sahibi firma çalışanları yalnızca teknik kurulumu gerçekleştirmiş ve sadece teknik problem durumlarında sınırlı erişim hakkına sahip olmuşlardır.  İBB tarafından tüm veriler İBB’ye ait yerel sunucularda işlenmekte; sadece trafik, sefer ve hat yoğunluğu gibi anonim veri analizleri yapılmaktadır. Yurt dışına herhangi bir veri transferi yapılmamaktadır ve bu durum söz konusu bile değildir.

İddia edildiği gibi işlemler kişisel veriler üzerinden değil, İstanbul’un trafik ve ulaşım yönetimi sistemlerinden anlık olarak alınan ve işlenen mobilite ve trafik verilerini kapsamaktadır.

İstanbul Senin ve İstanbulkart’a KVKK Güvencesi

18 Kasım 2021 tarihinde hayata geçirilen “İstanbul Senin” uygulaması, içeriğinde İBB’nin en çok kullanılan mobil uygulamalarını barındıran bir süper uygulamadır. Bu süper uygulamanın amacı, İBB’nin sayıları 100’ü aşan mobil uygulamalarına tek bir noktadan, tek bir kullanıcı adı ve şifre ile erişim sağlamaktır. İstanbul Senin hem İstanbullular için kolaylık sağlamakta hem de İBB’nin hizmetlerinin daha verimli kullanılabilmesi için teknik esneklik ve optimizasyon yetenekleri sunmaktadır. İstanbu Senin’e üyelik sırasında ad, soyad ve TCKN verileri istenmekte, bu veriler İçişleri Bakanlığı veri tabanı ile eşleştirilerek gerçek olmayan sahte kullanımların önüne geçilmektedir. Elde edilen veriler, yukarıda bahsi geçen mobil uygulamaların daha efektif kullanılması ve belediye hizmetlerinin doğru planlanması, öncelikleri doğru zamanda doğru kişilere sunulmasını amaçlamaktadır. Üyelik işlemleri sırasında, aydınlatma metni, açık rıza metni ve KVKK bilgilendirme metinleri vatandaşlarımızın dikkatine sunulmakta ve onayları alınmaktadır.

“İstanbul Senin” uygulaması, iddiaların aksine 16 milyon kişi değil, halihazırda 3,5 milyon kullanıcı tarafından kullanılmaktadır. Uygulama, İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü ile imzalanan kişisel verilerin korunması ve iki kurum arasında verilerin paylaşılmasını sağlayan taahhütname çerçevesinde güvenli şekilde teyit edilmektedir.

Yasalara uygun şekilde toplanan kişisel Veriler, İBB ve iştirak şirketlerinin sunduğu kamu hizmetlerine dair çalışmalarda ve planlamalarda kullanılmakta olup herhangi bir firma, şirket, platform veya kişiyle ücretli ya da ücretsiz olarak paylaşılmamaktadır.

İstanbulkart’ın kişiselleştirilmesi, pandemi döneminde Sağlık Bakanlığı’nın HES kodu zorunluluğu ile başlamış, ardından 1 Ocak 2023 tarihi itibarıyla ulaşımda aktarma, mesafe bazlı ücretlendirme, resmi tatillerde ücretsiz geçiş hakkı ve kampanya gibi avantajlar sunan bir sistem haline gelmiştir. Kişisel veriler yalnızca İBB Veri Merkezi sunucularında, regülasyonlara uygun güvenlik önlemleriyle saklanmaktadır.

Veri Şeffaflıkla, Güvenlik Hukukla Sağlanır

İBB, büyük veriyi İstanbul’un daha yaşanabilir, verimli, akıllı bir şehir olması için kullanmaktadır.
Kişisel verilerin işlenmesi, saklanması ve güvenliği ise yasalara, etik kurallara ve uluslararası standartlara uygun şekilde yönetilmektedir.

İBB bir kamu kurumu olarak veriye güvenle, hizmete sorumlulukla yaklaşmaktadır.

İstanbul’un verisi, İstanbul halkınındır. İBB, bu emanete gözü gibi bakmakta, hiçbir kişisel veri siyasi, ticari ya da çıkar amacıyla kullanılmamış, kullanılmayacaktır.

İstanbul’u veriye dayanarak yönetiyor, veriyi koruyarak hizmet sunuyoruz.

Bu sorumluluğu şeffaflık, etik ve hukuka uygunluk ilkeleriyle sürdüreceğiz.