Feshane Fes ve Aba Fabrikası

Feshane, İstanbul’un Eyüp ilçesinde bulunan tarihi bir yapıdır. 1833 yılında II. Mahmud tarafından kaldırılan yeniçeri ocağı yerine kurulan Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye” Osmanlı ordusu için fes ve aba yani askeri üniforma üretilmesi amacıyla kurulmuştur. Fes yapım yeri olan “Feshane” ismi bu nedenle verilmiştir. 1925 yılında şapka devrimi ile fes kullanımının yasaklanmasının ardından, fabrika Sümerbank tarafından devralınarak dokuma fabrikasına dönüştürülmüştür.

Feshane, 1851 yılında Belçika’dan getirilen, çelik konstrüksiyonun monte edilen kolonları ile kurulan dünyadaki ilk örneklerinden biridir. Buharlı dokuma tezgahları da yurtdışından getirilmiş ve 1866 yılında döneminin en gelişmiş dokuma fabrikası olarak yenilenmiştir. Osmanlı’nın ilk buhar fabrikalarından biri olarak Osmanlı sanayileşmesinin ilk örneklerindendir.

Sanayidergisi.com’da çıkan “Bir Feshane-i Âmire Hikayesi: Tunuslu ustaların ihaneti ya da fese tatlı kırmızı rengi nasıl verildi?” başlıklı makalede kırmızı renk tonunun tutturulması için Nazır Ömer Lütfü Efendi Ankara ermenilerinden Avedis Ağa adında bir boyacıyı, Müslüman kılık kıyafetinde ve Yakup adı altında Feshane’ye alarak sorunu çözen hikayesine ve daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.

1893 yılında Feshane’de üretilen yünlü kumaşları ve fesleriyle Chicago’da ödüle layık görüldü.

1916 yılında yapılan ilave yatırımlar ile Feshane, dokuma sanayiinin en büyük fabrikası haline geldi. 

1921 yılında Sanayi ve Maâdin Bankası’na devredildi ve Feshâne Mensucat Türk Anonim Şirketi adıyla işletilmeye devam etti.

1925 yılında çıkarılan Şapka kanunu ile fes kullanımı Türkiye’de kalktı. Fabrikada bulunan fes dokuma makineleri 1940 yılından İstanbul Şehir Müzesi’ne taşındı. 

Sümerbank’ın 1937 fabrikayı devralması ile birlikte, Feshâne Defterdar Mensucat Fabrikası adıyla fabrika üretime devam etti.

Etkinlik ve Sanat Merkezi Feshane

1986 yılında Bedrettin Dalan başkanı olduğu İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Haliç ve çevresini düzenleme projesi kapsamında fabrika boşaltıldı.

Sözen’in 1989-1994 yıllarında belediye başkanlığı döneminde, Feshane’nin restore edilmesi ve kültür için 1990 yılında İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) ile kırkbeş yıllık bir protokol imzalanmıştır. İKSV, Feshane’nin restorasyonu için gerekli finansmanı sağlamıştır. Yağmur suları ve haliç suyunun önemli oranda binaya ve restorasyon çalışmalarına zarar vermesine rağmen çalışmalar tamamlanmıştır.

1994 yılında Recep Tayyip Erdoğan’ın belediye başkanı olması ile birlikte İKSV’nin çalışmaları engellendi ve yapılan sözleşmeler geçersiz kılındı. İBB, İKSV tarafından yapılan tüm restorasyonları yıkarak yeniden bir yenileme çalışma yaptı. İKSV’den alınmasından sonra feshane uzun süre boş kaldı. Daha sonra 2005 yılından itibaren İBB tarafından fuar merkezi, Ramazan etkinlikler, yöresel ürün etkinlikleri düzenlendi ve toplantılar, konserler, davetler organize edildi. Feshane bahçesine ise çocuklar için sirk ve eğlence alanı kuruldu.

Artİstanbul Feshane

2018 yılında tamamen kapalı hale gelen Feshane 2019 yılında Ekrem İmamoğlu’nun tekrar belediye başkanı olması ile kültür merkezi olması için çalışmalar başlatılmıştır. Çalışmalar sonunda, 22 Haziran 2023 tarihinde, Artistanbul Feshane adıyla yeniden açıldı.

Feshane, toplamda 56.000 metrekare alan içerisine 8000 metrekare bienal alanı, geçici sergi alanları, mağaza konferans salonu, kütüphane ve kafe bulunuyor.

Haliç kıyısında uluslararası fuar, toplantı, organizasyon, seminer, konser,  davet, gala, sergi ve kültür etkinlikleri yapılabilmektedir. Yeşil alanlarla desteklenmiş tarihi yapının Haliç’e açılan, kendine özel bir iskelesi de bulunuyor. Bu iskeleye binanın dış cephesinde en önemli bölümü ise cümle kapısından ulaşılır.

Artİstanbul Feshane’nin açılışı, 300 sanatçının eserlerinin yer aldığı “Ortadan Başlamak” adlı sergi ile yapıldı.

Artİstanbul Feshane, İstanbul’un önemli tarihi ve kültürel miraslarından biridir. Restore edilmiş yapısı ve modern donanımı ile İstanbul’un en popüler kültür merkezlerinden biri haline gelmiştir.

Artİstanbul Feshane’ye Nasıl gidilir?

Ziyaret saatleri: Salı-Pazar 10.00-19.30, Pazartesi kapalı.

Feshane önünde Feshane İETT durağı bulunur. Şehrin merkezinde ve ulaşım seçenekleri fazla olan bir bölgededir. Feshane’nin konumu, ulaşım ve ziyaret saatleri şu şekildedir:

Adres: Feshane Caddesi, Defterdar Mahallesi, Eyüpsultan, İstanbul

• Ulaşım: Eminönü-Alibeyköy Tramvay (T4) ile Feshane durağında inilebilir.
• Ayvansaray Metrobüs durağında inerek yürüyüş ile.
• Mecidiyeköy – Şişli- Eyüp- G.O.Paşa 55 nolu İETT hattı ile
• Taksim-Eyüp-G.O.Paşa 55T nolu İETT hattı ile
• Eminönü – Eyüp – Alibeyköy 99, 99A, 99Y,399B İETT hattı ile.
• Eminönü – Eyüp – G.O.Paşa – 99A İETT hattı ile.
• Eminönü-Emniyettepe 399B İETT hattı ile,
• Eminönü- Hamidiye Mah. 44B İETT hattı ile,
• Eminönü-Suştangazi Peren 399C İETT hattı ile,
• Eminönü – Cebeci 36CE İETT hattı ile,
• Eminöü – Göktürk 48E İETT hattı ile,
• Mecidiyeköy – Çırçır Metro 37M İETT hattı ile,
• Yenikapı – Ayaağa 41Y İETT hattı ile,
• Ayvansaray durağından geçen tüm İETT ve Minibüs hatları ile Ayvansaya durağında inilir ve yürüyüş mesafesinde ulaşılabilir.

Feshane’de düzenlenen etkinlikler hakkında bilgi almak için İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Artİstanbul Feshane Etkinlikleri

Artistanbul etkinlikleri için

Kaynaklar :

1 – Wikipedia : Feshane maddesi

2 – İslam ansiklopedisi Feshane Maddesi

3 – Dünden Bugüne Feshane :

4 – Tekstil Sanayiinin Temeli Feshane-i Amire’de atıldı.

birbiral.com haber servisi

Nihat Vural